2024 ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ‘ਚ ਭਾਜਪਾ ਨੇ ਖਰਚੇ 1,494 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ, ਕਾਂਗਰਸ ਤੇ ਆਪ ਨੇ ਵੀ ਦਿਤਾ ਹਿਸਾਬ
ਏਡੀਆਰ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿਚ ਖੁਲਾਸਾ
ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ, 20 ਜੂਨ (ਨਿਊਜ਼ ਟਾਊਨ ਨੈਟਵਰਕ) : ਚੋਣ ਅਧਿਕਾਰ ਸੰਸਥਾ ‘ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਫ਼ਾਰ ਡੈਮੋਕ੍ਰੇਟਿਕ ਰਿਫ਼ਾਰਮਜ਼’ (ਏਡੀਆਰ) ਨੇ ਸ਼ੁੱਕਰਵਾਰ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ 2024 ਦੀਆਂ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਦੌਰਾਨ ਭਾਜਪਾ ਨੇ ਲਗਭਗ 1,494 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਖਰਚ ਕੀਤੇ, ਜੋ ਕਿ ਕੁੱਲ ਚੋਣ ਖਰਚ ਦਾ 44.56 ਫ਼ੀ ਸਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਾਂਗਰਸ ਦਾ ਨੰਬਰ ਆਇਆ ਜਿਸਨੇ 620 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਜਾਂ ਕੁੱਲ ਖਰਚ ਦਾ 18.5 ਫ਼ੀ ਸਦੀ ਖਰਚ ਕੀਤਾ।
ਏਡੀਆਰ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਸਨੇ 32 ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅਤੇ ਖੇਤਰੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਦੇ ਰਿਕਾਰਡਾਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕੀਤਾ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਪਾਰਟੀਆਂ ਨੇ 16 ਮਾਰਚ ਤੋਂ 6 ਜੂਨ 2024 ਵਿਚਕਾਰ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਹੋਈਆਂ ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਅਰੁਣਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਓਡੀਸ਼ਾ ਅਤੇ ਸਿੱਕਮ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਦੌਰਾਨ ਕੁੱਲ 3,352.81 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਖਰਚ ਕੀਤੇ। ਇਸ ਖਰਚ ਵਿਚ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਦਾ ਯੋਗਦਾਨ 2,204 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ (65.75 ਫ਼ੀ ਸਦੀ) ਤੋਂ ਵੱਧ ਸੀ।
ਰਿਪੋਰਟ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਇਕੱਠੇ ਕੀਤੇ ਗਏ ਕੁੱਲ ਪੈਸੇ ਵਿਚੋਂ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਨੂੰ 6,930.246 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ (93.08 ਫ਼ੀ ਸਦੀ) ਅਤੇ ਖੇਤਰੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਨੂੰ 515.32 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ (6.92 ਫ਼ੀ ਸਦੀ) ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਏ। ਇਹ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਲਾਜ਼ਮੀ ਖਰਚ ਬਿਆਨਾਂ ‘ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਹੈ ਜੋ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਪਾਰਟੀਆਂ ਨੂੰ ਆਮ ਚੋਣਾਂ ਦੇ 90 ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਅਤੇ ਰਾਜ ਚੋਣਾਂ ਦੇ 75 ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਚੋਣ ਕਮਿਸ਼ਨ ਕੋਲ ਦਾਇਰ ਕਰਨੇ ਪੈਂਦੇ ਹਨ।
ਚੋਣ ਖਰਚਿਆਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਵਿਚ ਪ੍ਰਚਾਰ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਪਰ-
ਏਡੀਆਰ ਨੇ ਪਾਇਆ ਕਿ ਇਹ ਦੇਰ ਨਾਲ ਦਾਇਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ। ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ ਨੇ ਰਾਜ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ 168 ਦਿਨ ਦੇਰੀ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਰਿਟਰਨ ਦਾਇਰ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਭਾਜਪਾ ਨੇ 139 ਤੋਂ 154 ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ। ਸਿਰਫ਼ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਲੋਕ ਸਭਾ ਅਤੇ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਲਈ ਇਕ ਸੰਯੁਕਤ ਰਿਪੋਰਟ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ। ਚੋਣ ਖਰਚਿਆਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਵਿਚ ਪ੍ਰਚਾਰ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਹੈ। ਪਾਰਟੀਆਂ ਨੇ ਇਸ ਮੁੱਦੇ ‘ਤੇ 2,008 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਖਰਚ ਕੀਤੇ ਜੋ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੁੱਲ ਐਲਾਨੇ ਗਏ ਖਰਚੇ ਦਾ 53 ਫ਼ੀ ਸਦੀ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੈ। ਯਾਤਰਾ ਖਰਚੇ 795 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਨਾਲ ਦੂਜੇ ਸਥਾਨ ‘ਤੇ ਆਏ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਨੂੰ 402 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੀ ਇਕ-ਮੁਸ਼ਤ ਅਦਾਇਗੀ ਕੀਤੀ ਗਈ।
ਵਰਚੁਅਲ ਖਰਚਿਆਂ ‘ਤੇ ਕਿੰਨਾ ਪੈਸਾ ਖਰਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ?
ਪਾਰਟੀਆਂ ਨੇ ਵਰਚੁਅਲ ਮੁਹਿੰਮਾਂ ‘ਤੇ 132 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਦੇ ਅਪਰਾਧਿਕ ਇਤਿਹਾਸ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰਨ ‘ਤੇ 28 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਖਰਚ ਕੀਤੇ। 32 ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਪਾਰਟੀਆਂ ਦੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ‘ਤੇ ਕੁੱਲ ਖਰਚ ਵਿਚੋਂ 1,511.30 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਜਾਂ 75.25 ਫ਼ੀ ਸਦ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਅਤੇ 496.99 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਜਾਂ 24.75 ਫ਼ੀ ਸਦੀ ਖੇਤਰੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਖਰਚ ਕੀਤੇ ਗਏ। ਯਾਤਰਾ ਖਰਚ ਸਟਾਰ ਪ੍ਰਚਾਰਕਾਂ ‘ਤੇ ਵੀ ਕਾਫ਼ੀ ਸੀ। ਯਾਤਰਾ ‘ਤੇ ਖਰਚ ਕੀਤੇ ਗਏ 795 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਵਿਚੋਂ 765 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ (96.22 ਫ਼ੀ ਸਦੀ) ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਉੱਚ-ਪ੍ਰੋਫਾਈਲ ਚਿਹਰਿਆਂ ਨੂੰ ਲਿਆਉਣ ‘ਤੇ ਖਰਚ ਕੀਤੇ ਗਏ ਜਦੋਂ ਕਿ ਹੋਰ ਨੇਤਾਵਾਂ ‘ਤੇ ਸਿਰਫ 30 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਖਰਚ ਕੀਤੇ ਗਏ।
ਏਡੀਆਰ ਰਿਪੋਰਟ ਨੇ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀਆਂ ਚਿੰਤਾਵਾਂ-
ਏਡੀਆਰ ਨੇ ਪਾਰਦਰਸ਼ਤਾ ‘ਤੇ ਕਈ ਚਿੰਤਾਵਾਂ ਜ਼ਾਹਰ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਰਿਪੋਰਟ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਸਮੇਂ ਐਨਸੀਪੀ, ਸੀਡੀਆਈ (ਐਮ), ਜੇਐਮਐਮ ਅਤੇ ਸ਼ਿਵ ਸੈਨਾ (ਯੂਬੀਟੀ) ਸਮੇਤ 21 ਪਾਰਟੀਆਂ ਦੇ ਬਿਆਨ ਚੋਣ ਕਮਿਸ਼ਨ ਦੀ ਵੈੱਬਸਾਈਟ ‘ਤੇ ਉਪਲਬਧ ਨਹੀਂ ਸਨ। ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਅਰੁਣਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਓਡੀਸ਼ਾ ਵਿਚ 2024 ਦੀਆਂ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਲਈ ਆਰਜੇਡੀ, ਐਲਜੇਪੀ (ਆਰਵੀ), ਏਜੇਐਸਯੂ, ਕੇਸੀ (ਐਮ) ਦੇ ਖਰਚੇ ਦੇ ਵੇਰਵੇ ਉਪਲਬਧ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਦੋ ਪਾਰਟੀਆਂ – ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਪੀਡੀਪੀ ਅਤੇ ਕੇਰਲ ਕਾਂਗਰਸ (ਐਮ) – ਨੇ ਚੋਣਾਂ ਲੜਨ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਜ਼ੀਰੋ ਖਰਚਾ ਐਲਾਨਿਆ।
ਏਡੀਆਰ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਕੁੱਲ 690 ਗੈਰ-ਮਾਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਪਾਰਟੀਆਂ ਨੇ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਆਮ ਚੋਣਾਂ ਲੜੀਆਂ ਸਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਇਸਦੇ ਨਾਲ ਹੋਈਆਂ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਅਰੁਣਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਇਕ, ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿਚ 74, ਓਡੀਸ਼ਾ ਵਿਚ 35 ਅਤੇ ਸਿੱਕਮ ਵਿਚ 2 ਨੇ ਲੜੀਆਂ ਸਨ।
ਰਿਪੋਰਟ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪਾਰਟੀਆਂ ਦੇ ਖਰਚੇ ਦੇ ਵੇਰਵਿਆਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਰਿਪੋਰਟ ਵਿਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਜਿੱਥੇ ਵੀ ਸੰਭਵ ਹੋਵੇ, ਚੋਣ ਕਮਿਸ਼ਨ ਦੁਆਰਾ ਜਾਰੀ ਪਾਰਦਰਸ਼ਤਾ ਦਿਸ਼ਾ-ਨਿਰਦੇਸ਼ਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਚੋਣਾਂ ਵਿਚ ਕਾਲੇ ਧਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨੂੰ ਘੱਟ ਤੋਂ ਘੱਟ ਕਰਨ ਲਈ ਖਰਚਾ ਚੈੱਕ ਜਾਂ ਡਿਮਾਂਡ ਡਰਾਫਟ ਜਾਂ ਆਰਟੀਜੀਐਸ ਰਾਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਏਡੀਆਰ ਨੇ ਚੋਣ ਕਮਿਸ਼ਨ ਨੂੰ ਪਾਰਟੀ ਖਰਚਿਆਂ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਲਈ ਨਿਗਰਾਨ ਨਿਯੁਕਤ ਕਰਨ ਦੀ ਵੀ ਅਪੀਲ ਕੀਤੀ, ਜੋ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਦੇ ਖਰਚਿਆਂ ‘ਤੇ ਨਜ਼ਰ ਰੱਖਦੇ ਹਨ।
